خانواده های ایرانی در سال 98 چقدر هزینه کردند؟ - وبلاگ تکنولوپ

به گزارش وبلاگ تکنولوپ، مخارج خانوار در سال گذشته منقبض شد. داده های رسمی نشان می دهد 4/ 5 درصد از کل هزینه خانوار (به قیمت ثابت) در سال 98 نسبت به سال 97، کاسته شده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، قبض مصرف، در غالب گروه های هزینه ای از جمله خوراکی ها و بهداشت مشاهده می شود. با این حال، افت مصرف در این گروه ها ضعیف تر از گروه های غیرضروری مانند تفریح و فرهنگ بوده است. به نوعی، شرایط مالی، خانوار های کشور را به سمت مصرف اقلام ضروری سوق داده است.

داده های جزئی از عملکرد بخش واقعی اقتصاد ایران نشان می دهد، هزینه خانوار ها در کلیه گروه ها به جز دو گروه مسکن و ارتباطات با افت همراه شده است. در حقیقت، تورم با سفره خانوار ها کاری کرده که آن ها ناچار به خرج کمتر شده اند. هر چه گروهی ضرورت کمتری در زندگی خانوار داشته، افت بیشتری هم داشته است؛ مانند هتل و رستوران و تفریح و فرهنگ. دنیای اقتصاد آخرین گزارش مرکز آمار را مرور می کند.

تصویر کلی از مصرف

مرکز آمار ایران جزئیات عملکرد بخش واقعی اقتصاد در سال 98 را منتشر کرده است. در زمستان 98، رشد مصرف نهایی خانوار های کشور به قیمت ثابت منفی 7/ 3 درصد بوده است که این رقم، نسبت به دیگر فصول سال قبل، به خصوص بهار اندکی بهبود نشان می دهد. با این حال، مصرف خانوار در فصل زمستان 98 نسبت به فصل مشابه سال قبل، معادل 1/ 5 درصد افت کرده است. در واقع، اثرات تورمی از طریق افزایش شاخص بهای کالا ها و خدمات مصرفی، منجر به کاهش مصرف نهایی حقیقی خانوار شده و رشد متوسط قیمت ها از رشد مصرف به قیمت اسمی پیشی گرفته است.

همچنین رشد مصرف نهایی خانوار به قیمت ثابت در سال 98 معادل منفی 4/ 5 درصد است که بیشترین سهم از این کاهش مربوط به کاهش شدید مصرف نهایی خانوار در فصل بهار 98 است. مرکز آمار با بررسی این شاخص، دو دلیل برای کاهش بیشتر مصرف نهایی خانوار در اولین فصل سال قبل، نسبت به سه فصل دیگر ارائه کرده است.

نخست آنکه رشد مصرف نهایی خانوار در بهار سال 97، رقمی مثبت و معادل 7/ 3 درصد بود، در این فصل نرخ تورم تک رقمی بوده و هنوز فرایند کاهشی مصرف خانوار به قیمت حقیقی شروع نشده بود.

دوم آنکه با شدت دریافت شتاب تورمی از تابستان 97، رشد مصرف نهایی خانوار به قیمت حقیقی منفی شده است. در نتیجه نقطه شروع کاهش مصرف خانوار، از فصل تابستان سال 97 بوده و در پاییز 97، تشدید اثرات تورمی، سبب شد مصرف خانوار به قیمت حقیقی افت شدیدی داشته باشد؛ شیب افزایشی شاخص قیمت مصرف کننده تا مرداد 98 قابل ملاحظه است و پس از آن در جهت کاهشی قرار می گیرد.

کاهش شتاب تورمی در پاییز و زمستان 98، موجب شده تا مصرف نهایی خانوار نیز اندکی فرصت استراحت داشته باشد. نتیجه این تغییرات، موجب شده تا در تابستان، پاییز و زمستان 98 رشد مصرف نهایی خانوار اندکی بهبود یابد و عدد منفی کمتری داشته باشد. با این حال، رصد تغییرات مصرف خانوار در گروه های جزئی نسبت به سال 97 حاوی نکات قابل تاملی است.

ریز مصرف خانوار

در کل در زمستان 98 نسبت به زمستان 97، تنها در دو گروه رشد مصرف حقیقی رخ داده است: مسکن و ارتباطات. در بقیه گروه ها، مصرف خانوار ها نسبت به زمستان سال 97، با افت همراه شده است.

هزینه های خوراکی خانوار در سال گذشته به قیمت جاری، با رشد 6/ 28 درصدی همراه بوده است. اما این رشد قیمت، تماما متاثر از افزایش قیمت ها بوده و رشد حقیقی مصرف خوراکی خانوار با افت قابل توجه 11 درصدی نسبت به سال 97 همراه شده است. در زمستان 98 نیز خانوار ها در مصرف خوراکی، نسبت به فصل مشابه قبلی با افت مصرف 9/ 3 درصدی روبرو بودند. این یعنی عملا مصرف خوراکی خانوار ها دچار افت حجمی شده است. در دهک های پایین هزینه ای، این افت می تواند موجب قیچی شدن کالا های اساسی از سفره خانوار ها شده باشد.

اما در دخانیات، مصرف خانوار ها چندان دچار افت نشد. البته بخشی از آن به این دلیل بود که افزایش شاخص بها در بخش دخانیات معادل 4/ 10 درصد بود که بسیار کمرنگ تر از رشد قیمتی خوراکی ها محسوب می شود. در نتیجه مصرف دخانیات خانوار ها در سال گذشته افت 1/ 4 درصدی را ثبت کرده است.

بیشترین افت مصرف خانوار در گروه های پوشاک و کفش، حمل و نقل، تفریح و فرهنگ و هتل و رستوران رخ داده است. افت مصرف قابل توجه در این گروه ها حاکی از این است که ترجیح خانوار ها در مصرف، به سمت اقلام ضروری تر رفته و از حجم مصرف این اقلام در سبد مصرفی کاسته شده است.

البته احتمالا سهم کرونا در این بین هم قابل بررسی است. مثلا در زمستان 98، رشد مصرف پوشاک و کفش خانوار در قیاس با زمستان 97، معادل منفی 2/ 43 درصد بوده است. یا در خصوص هتل و رستوران، رشد مصرف معادل منفی 7/ 59 شده است. یعنی تقریبا 60 درصد از مصرف هتل و رستوران سال 97، در زمستان سال 98 از بین رفت. اما شدیدترین رشد مصرف سالانه مربوط به گروه حمل و نقل است.

در سال گذشته مصرف حمل و نقل خانوار در قیاس با سال 97، بیش از 31 درصد کاهش داشته است. رشد قیمت بنزین در سال گذشته و از طرفی کاهش سفر ها به دلیل کرونا در ماه پایانی سال، بیشترین اثر را بر افت مصرف در این گروه داشته است.

در گروه بهداشت در زمستان 98، مصرف خانوار نسبت به زمستان 97، افت 10 درصدی را ثبت کرده است. از نظر مرکز آمار شرایط پیش آمده در خصوص شیوع ویروس کرونا، هزینه های بیمارستانی خانوار به ویژه مراجعات به بیمارستان های خصوصی را به شدت کاهش داد، زیرا بخش عمده ای از این خدمات در بیمارستان های دولتی به خانوار ها ارائه شده است.

همچنین به دلیل کاهش ناگهانی مراجعات به بیمارستان های خصوصی، بسیاری از این گونه بیمارستان ها در معرض مسائل مالی قرار گرفته اند که حکایت از کاهش هزینه های بهداشت و درمان خانوار دارد. از نظر کارشناسان مرکز آمار، رشد پایین هزینه های خانوار در این گروه، متاثر از دو عامل حمایت های دولت برای کاهش هزینه های ناشی از کرونا و همچنین به دلیل به تاخیر انداختن مراقبت های درمانی از طرف خانوار، مانند هزینه های دندان پزشکی، تست های تشخیص روتین، عمل های زیبایی، واکسیناسیون بچه ها و ... است.

اما چرا در گروه ارتباطات و مسکن رشد مصرف رخ داده است؟ مصرف ارتباطات خانوار در سال 98، رشد 2/ 2 درصدی را ثبت کرده است. جالب اینکه در فصل آخر سال، مصرف ارتباطات نسبت به زمستان 97 معادل4/ 18 درصد بیشتر شد که بزرگ ترین رشد در بین گروه ها بود. بخشی از این مساله می توان به تغییر سبک زندگی ایرانیان و استفاده بیشتر آن ها از اینترنت نشات گرفته باشد. علت دیگر نیز احتمالا متاثر از ثبات نسبی قیمت ها در بخش ارتباطات بوده است.

اما در مسکن ریشه افزایش مصرف را باید در رشد قیمت مسکن جست وجو کرد. مسکن در کل سال 98معادل 2/ 7 درصد بیشتر از سال 97، خرج روی دست خانوار ها گذاشته است (به قیمت ثابت). بیشتر هزینه خانوار در بخش مسکن، مربوط به برآورد اجاره واحد های مسکونی شخصی است. بررسی مرکز آمار در این خصوص نشان می دهد افزایش هزینه خانوار در این بخش، به طور قابل ملاحظه ای متاثر از افزایش برآورد قیمت مسکن است، نه افزایش تعداد خانوار های دارای واحد مسکونی شخصی و اجاره ای.