چرا درک ما از زمان متغیر است و گاهی در فکر خودمان زمان را کندتر یا تندتر حس می کنیم؟ - وبلاگ تکنولوپ

به گزارش وبلاگ تکنولوپ، زمان همواره یک مفهوم ثابت و قابل پیش بینی به نظر می رسد، اما تجربه ما از آن می تواند کاملاً متفاوت باشد. گاهی اوقات یک هفته در خانه خیلی سریع می گذرد، درحالی که همان مدت در یک کشور تازه طولانی تر به نظر می رسد. این حس در سفر، به خصوص وقتی محیط تازهی را کشف می کنیم، بیشتر به چشم می آید. از طرف دیگر، زمان وقتی حوصله مان سر می رود یا دردی را تحمل می کنیم، به شکل عجیبی کندتر پیش می رود. اما در لحظات سرگرم کننده مثل گوش دادن به موسیقی، بازی یا انجام کارهای خلاقانه، زمان انگار پرواز می نماید.

بسیاری از افراد هم می گویند با افزایش سن، روزها و سال ها سریع تر سپری می شوند. اما این تغییرات معمولاً جزئی هستند و به نظر می رسد فکر ما هنوز روی یک خط زمانی تعیین حرکت می نماید. بااین حال، گاهی اوقات زمان می تواند کاملاً از کنترل خارج گردد. دانشمندان پدیده ای به نام توسعه زمان یا Time Expansion Experience (TEE) را آنالیز نموده اند که در آن ثانیه ها به نظر می رسند مانند دقیقه ها یا حتی ساعت ها. این اتفاق هم در شرایط بحرانی مثل تصادف و هم در لحظات آرامش مثل مدیتیشن یا مصرف مواد روان گردان دیده شده است. چرا این اتفاق می افتد؟ این سؤالی است که علم هنوز جواب کاملی برای آن ندارد.

چرا زمان برای ما سریع یا کند می گردد؟

همه ما تجربه نموده ایم که در برخی موقعیت ها زمان انگار کندتر یا سریع تر می گذرد، اما دلیل آن چیست؟ یکی از شرحات رایج این است که سرعت پردازش اطلاعات در مغز ما نقش کلیدی دارد. وقتی فکر ما مشغول پردازش اطلاعات زیاد، مثل جزئیات یک محیط تازه یا اتفاق غیرمنتظره است، زمان کندتر احساس می گردد. بچه ها به همین خاطر زمان را طولانی تر درک می نمایند، چون در دنیایی پر از تجربه های تازه زندگی می نمایند.

در مقابل، وقتی ما روی یک فعالیت خاص مثل بازی یا موسیقی تمرکز می کنیم، توجه مان محدود می گردد و فکر کمتر به افکار پراکنده می پردازد. این تمرکز شدید باعث می گردد زمان سریع تر احساس گردد. از طرف دیگر، وقتی بی حوصله یا خسته هستیم، فکر ما پر از افکار نامرتب می گردد و زمان طولانی تر به نظر می رسد. این شرحات شاید برای تغییرات جزئی در ادراک زمان کافی باشند، اما زمانی که ثانیه ها به دقایق تبدیل می شوند، ماجرا پیچیده تر می گردد.

پدیده توسعه زمان دقیقاً به این لحظات خاص مربوط می گردد. در این حالت، فکر طوری کار می نماید که به نظر می رسد زمان متوقف شده یا به کندی پیش می رود. این تجربه می تواند در شرایط خطرناک یا حتی در موقعیت های آرام مثل مراقبه رخ دهد. دانشمندان هنوز نمی دانند چرا این اتفاق می افتد، اما نظریه های مختلفی برای شرح آن ارائه نموده اند.

توسعه زمان؛ وقتی ثانیه ها کش می آیند

پژوهش ها نشان می دهند که تجربه توسعه زمان اغلب در شرایط اضطراری مثل تصادف، سقوط یا حمله رخ می دهد. در چنین لحظاتی، افراد احساس می نمایند زمان کش می آید و فرصتی برای فکر کردن و تصمیم گیری پیدا می نمایند. مطالعات نشان داده اند که حدود 85 درصد افراد حداقل یک بار چنین تجربه ای داشته اند. نیمی از این افراد گزارش داده اند که این حالت به آن ها یاری نموده از یک خطر جدی جان سالم به در ببرند.

برای مثال، زنی که در یک تصادف قرار داشت، گزارش داد که لحظه ای که مانع فلزی در حال افتادن روی خودروی او بود، به نظر رسید زمان متوقف شد. او در آن لحظه توانست تمام گزینه ها را در فکرش مرور کند و به موقع از خطر فرار کند. چنین تجربه هایی محدود به موقعیت های اضطراری نیستند. ورزشکاران حرفه ای هم گزارش داده اند که در مسابقات، زمان به شدت کند شده و آن ها توانسته اند حرکات پیچیده ای را برنامه ریزی و اجرا نمایند.

این پدیده در شرایط آرام مانند مدیتیشن یا حضور در طبیعت هم اتفاق می افتد. بعلاوه افرادی که مواد روان گردان مانند LSD یا آیاهواسکا مصرف نموده اند، گزارش داده اند که زمان برای آن ها به شکل غیرعادی کند شده است. یک فرد گفت که در حین تجربه LSD، واحدهای صدم ثانیه روی ساعت موبایلش مانند ثانیه های واقعی حرکت می کردند.

چه چیزی باعث توسعه زمان می گردد؟

دانشمندان درباره دلیل توسعه زمان نظریه های مختلفی دارند. یکی از این فرضیه ها این است که در شرایط اضطراری، بدن ما هورمونی به نام نورآدرنالین (Noradrenaline) ترشح می نماید که به ما یاری می نماید سریع تر واکنش نشان دهیم. این نظریه می گوید که افزایش سرعت پردازش فکری باعث می گردد زمان به نظر کندتر برسد. اما این شرح با گزارش بسیاری از افراد تناقض دارد، چون آن ها در این لحظات اغلب احساس آرامش عمیقی دارند، نه استرس.

فرضیه دیگری این است که توسعه زمان درواقع یک خطای حافظه است. بر اساس این نظریه، فکر ما در شرایط اضطراری اطلاعات بیشتری از محیط ثبت می نماید. وقتی بعداً این خاطرات را مرور می کنیم، به نظر می رسد که زمان کندتر گذشته است. بااین حال، بسیاری از افرادی که چنین تجربه ای داشته اند، معتقدند که این اتفاق در همان لحظه و به صورت واقعی اتفاق افتاده است، نه اینکه فقط به عنوان یک خاطره در فکرشان شکل گرفته باشد.

نقش هوشیاری تغییریافته در تغییر زمان

پژوهشگران معتقدند که توسعه زمان ممکن است نتیجه تغییر در شرایط هوشیاری باشد. وقتی فکر ما با شوک یا تمرکز شدید روبرو می گردد، وارد حالتی متفاوت می گردد که در آن مرزهای معمول ادراک از بین می روند. ورزشکاران در لحظات اوج تمرکز و مراقبه نمایندگان در حالت های آرامش عمیق، این احساس را تجربه می نمایند.

در این شرایط، حس جدا بودن از محیط کاهش می یابد و فرد خود را بخشی از دنیا اطرافش احساس می نماید. این تغییر در درک خود و محیط ممکن است باعث گردد زمان کش بیاید و لحظات طولانی تر احساس شوند. این نظریه نشان می دهد که هوشیاری انسان پیچیدگی های زیادی دارد و فکر ما می تواند در شرایط خاص به تجربه های خارق العاده ای دست پیدا کند که هنوز علم نتوانسته به طور کامل آن ها را شرح دهد.